Teknelerde Ozmoz Sorunu
Teknelerde Ozmoz Sorunu
Teknelerde Ozmoz Sorunu Gelişen teknolojiler ile üretilen fiberglass tekneler için en çok merak edilen konulardan biri ozmoz sorunudur. İkinci el, fiber malzemeden yapılmış bir tekne satın almak isteyen herkes, ozmoz konusunda endişe duyar. Ozmozun ne olduğunu, nasıl belirtiler verdiğini ve tedavi sürecini teknik yazı olarak ele aldık.
Ozmoz nedir?
Ozmoz terimini, lise yıllarında, biyoloji dersinden hatırlıyor olabilirsiniz. Çok genel olarak açıklanırsa, bitkilerin köklerinden suyu çekmesi için kullandığı doğal bir durumdu. Ozmoz’un teknik açıklaması, bir maddenin çok yoğun ortamdan az yoğun ortama doğru hareketidir. İki ortam arasında bulunan yapının geçirgen olmasıdır. Suyun içinde bulunan fiber teknelerin, suya temas eden karina yapısı zamanla içine suyu çekebilir. Burada çok yoğun ortam su, az yoğun ortam ise fiber teknenin içinde kalan hava olacaktır. Suyun fiber yapısının içine doğru sokulmasına ozmoz diyoruz. Bu durum, zaman içinde fiber yapının içine giren suyun fibere zarar vermesidir.
Yukarıda, bir teknenin karinasına nem ölçer aleti ile ozmoz kontrol yapılıyor.
Ozmoz neden gerçekleşir?
Ozmozun ne zaman ve nasıl gerçekleşeceği konusunda net bir süre verilmesi mümkün değildir. Yirmi yıllık teknelerde ozmoz durumu görülmezken, üç yaşında teknelerde bile ozmoz başlangıcı görülebilmektedir. İyi şeklide korunan bir karinanın içine su girmesi kolay kolay mümkün değildir. Çünkü fiberglass (CTP) teknelerin son katmanlarına jelkot koruması yapılır. Jelkot malzemesi, yara almadığı sürece fiber elyaf malzemesinin içine su girişini engeller.
Yukarıdaki fotoğrafta oldukça ileri seviyede bir ozmoz sorunu görülmektedir.
Ozmoz, fiber yapılı teknelerde kesin oluşur mu?
Özellikle suyun altında kalan karinanın hangi sistem ve hangi malzeme ile yapıldığı önemlidir. Fiberglas teknelerde, reçine olarak, polyester, vinilester ve epoksi malzemeleri kullanılır. Bu malzemelerin en dayanıklısı epoksidir fakat pahalı olduğu için bir çok seri üretim tekne üreticisi kullanmaz. Vinilester, epoksiden sonra daha az dayanıklıdır ama gene de polyestere göre, suya çok daha dirençli bir reçinedir. O yüzden tekne seçimi sırasında epoksi, vinilester, polyester reçine malzemeleri yazıldığı sıra ile önceliğe sahiptir.
Ayrıca teknenin
• El yatırması yöntemi,
• Vakum-infüzyon yöntemi, ile yapıldığı da önemlidir.
Bu konuda net bir cevap verilmesi mümkün değildir ama konuyu ayrıntılı açıklayalım. El yatırması metodunda, fiber elyaflar, fırça veya rulo uygulaması ile şerbetlenirler. Bu durumda fiber üzerinde hava boşluklarının kalması mümkündür. Ancak yeterli baskı uygulanamadığı için daha çok elyaf, reçine vs. kullanılır ve tekne ağır olur. Esnemesi ve üzerindeki koruyusu jelkotun, stres kuvvetlerinde çatlaması zor olacaktır.
Kısacası, el yatırması içinde hava boşlukları açısından ozmoz’a karşı dayanıksız, kalın olduğu ve esnemesi az olacağından, doğrudan olmasa da dolaylı olarak ozmoza dirençli olur.
Vakum-infüzyon yönteminde ise elyaflar, yüksek basınç ile reçinelenirler ve çok daha sağlam olurlar. Fakat malzeme daha sağlam olduğu için tekne üreticileri, daha ince elyaf kullanarak, tekneyi hafifletme yoluna giderler. İnce olan bölgeler stress kuvvetlerinden üzerlerindeki jelkotu çatlatabilirler. Düşük bir ihtimaldir ama hatalı üretimlerde olabilir. Dikkat etmek gerekir.
Ozmoz nasıl gözlemlenir?
Su, fiber yapının içine girdiğinde, fiber yapıyı bozmaya, eritmeye ve yumuşatmaya başlar. Buna hidroliz de denmektedir. Önemli olan ozmoz’un ne kadar derinde olduğudur. Eğer ozmoz, CTP fiber yapının 1,5 mm dışında başlamışsa erkencidir ve derin değildir. Karina üzerinde, küçük, içi su dolu baloncuklar ile ozmoz anlaşılabilir.
Yukarıdaki fotoğrafta, ozmoz başlangıcı görülüyor. Bu duruma ozmoz olarak tanımlanmayabilir çünkü jelkot seviyesinden fibere ulaşamamış.
Ozmoz tüm tekne karinasında mi görülür?
Genellikle ozmoz başlangıcı, hatalı üretim bir tekne değilse, tüm teknede görülmez. Belli bazı bölgelerde küçük kabarcıklarla ve yüzeysel olarak başlar. İyi bir tamir prosedürü işlenirse, uzun süreli koruma sağlanır.
Ozmozdan nasıl korunulur?
Ozmoz, her yıl yapılan periyodik bakımlar ile erken fark edilebilir ve oluşması geciktirilebilir. Aşağıdaki uygulamalar ile ozmoz oluşumuna karşı oldukça etkin bir güvenlik önlemi alabilirsiniz;
• Teknelerinizi her yıl en az 4-5 gün karaya alın ve yıllık bakımlarını yapın.
• Üzerlerindeki eski zehirli boyayı iyice inceltin, yeni zehirli boya ile uygulama yapın.
• Salma, dümen, baş pervane, su alış ve atışları çevresinde çatlak, elyaf atması vs. gibi durumları inceleyin. Çatlak varsa, iyice kurutarak tamirat yapın.
• Her yıl karaya alındığında, fiberglass nem ölçer aletler ile karinayı kontrol ettirin.
• Teknenin altındaki, kırıkları, denize inmeden önce iyice kurutarak tamir ettirin.
• Eğer kışın teknenizi kullanmıyorsanız ve bütçeniz uygun oluyorsa, en az bir ay karada konaklama yapın.
• Denizde, teknenin altındaki pislenen, kekamoz tutan zehirli boyayı, spatula ve metal aletler ile dalarak temizlemeyin.
Ozmoz’un tedavisi nasıl yapılır?
Ozmoz’un tedavi süreci, durumun seviyesine göre belirlenir. Eğer ozmoz, fiber malzemenin çok altına kadar ilerlemediyse daha kolay tedavi edilir.
• Sağlam zemin bulunana kadar, zımpara yapılmalıdır.
• Tatlı su ile iyice yıkanmalıdır.
• Kurumaya bırakılmalıdır. Aralıklı olarak nem ölçümleri yapılarak sıcak ve nemsiz bir ortamda karina kurutulmalıdır. Nem ölçümü sağlıklı sonuç alınana kadar tekrarlanır ve beklenir.
• Yeterince kuruma sağlandıktan sonra işlemlere başlanmalıdır. Önce gerekirse elyaf, gerekli değilse epoksi macun uygulanır.
• Epoksi macundan sonra zemin düzeltilir ve koruyucu jelkot uygulaması yapılır. Jelkot kalınlığı 0.8 mm’den fazla olmamalıdır.
• Sonrasında ise zehirli boya astarı ve zehirli boya uygulanır.
Ozmoz, en çok nerelerde görülür?
Ozmoz sorunu ve fiberde nemlenme en sık olarak, yelkenli teknelerin dümen palalarında bulunur. Hemen hemen belli bir yaşa ulaşmış tüm yelkenlilerin dümen palalarında nemlenme mevcuttur çünkü dümen palaları kolayca hasar alırlar ve hasar aldıklarında, içine giren su, nemlenme yapmaktadır.
Deniz Giray