Teknelerde ne tip akü seçilmelidir?

Yatlarda hangi tip akü seçmeliyiz?

Denizde enerjiye duyulan ihtiyaç ve taleplere karşılık verebilmesi en önemli durumlardan biridir. O yüzden enerji sorunu yaşamamak için doğru akü tipi ve uygun kapasite değeri seçilmelidir.

Teknedeki Aküler

Teknelerimizde motor, servis, jeneratör, baş pervanesi, ırgatlar, vinçler gibi birçok sistem enerjiye ihtiyaç duymaktadır. Tüm bunlar için aynı akü tipini ve kapasitesini kullanmak, akülerin ömrünü kısaltacağı gibi sizleri de yolda bırakacaktır. Teknede kullanılan uygun aküleri anlamak için öncelikle akü tiplerini bilmeli ve sistemlere göre kapasite belirlemeliyiz.

En çok bilinen ve ekonomik olan kurşun-asit akülerdir. Koku yapmayan, gaz çıkarmayan ve çok dayanıklı olan JEL aküler, içlerinde özel cam bulunan son teknoloji ürünü AGM aküler, kullanabileceğiniz başlıca kurşun-asit akü tipleridir.

Kurşun-asit aküler bilinen ve üretilen en eski şarj edilebilen akü tipidir. Ekonomiktirler, uzun ömürlüdürler. Ağır vasıtalarda, baz istasyon depolama santrellerinde ve güneş panellerinde kullanılabilirler. İç yapılarına göre JEL, AGM ,VRLA(bakımsız) olmak üzere isimlendirilirler. Ayrıca artık günümüzde kullanılan akülerin büyük çoğunluğu bakım gerektirmezler.

Teknelerdeki Akü İhtiyaçları

Starter Akü : Teknelerde başlıca aküye ihtiyaç duyan sistem motordur. Marşı devreye alan ve motoru çalıştıran aküdür. Bu tip aküler sadece marş sırasında kullanılırlar, onun dışında zorunlu olmadıkça kullanılmazlar. Deşarj olmaları, deniz koşullarında tehlikeli olabileceği için güvenlik nedeniyle kullanılmaları tercih edilmez. Marş motorunun ani ve çok fazla akım çektiği düşünülürse, bu tip akülerin ani çekilen akımlara dayanıklı olmaları gereklidir. Üreticiler tüm be sebeplerden dolayı starter tip akü üretmişlerdir. Bu aküler çok kısa sürece yüksek akım ve güç verebilirler.

Derin çevrim (deep cycle) Akü : Teknelerdeki ihtiyaç duyulan enerjiyi servis aküleri sağlamaktadır. Servis akü grubu, motor aküsünden bağımsız bir sistemdir. Amacı tamamen aydınlatma, seyir elektronikleri, gps, buzdolabı gibi tekne için gerekli donanımlara enerji sağlamaktır. Bu tip akülerden ani güç çekilmez. Daha uzun süreli ve yavaş yük çekileceği için dayanım süreleri fazla olmalıdırlar. Üreticiler o yüzden bu tip akülere derin-çevrim aküsü adını verirler.

CCA’sı yüksek Aküler : Bu tip bir akü tipi yoktur ama ihtiyaç duyulduğu için CCA kavramını açıklamam gerekiyor. CCA’nın açılımı soğuk kırılma akımıdır. Bir aküden ani çekilebilen en fazla birim amper değeri olarak da bilinir. Bir diğer açıklaması 30 saniye boyunca bir akünün verebileceği maksimum amperdir ve bu sırada akünün gerilim 7.2 Volt değerinin altına düşmemelidir. Genelde baş pervanelerde CCA’sı yüksek aküler tercih edilir. Baş pervaneler uzun süre kullanılmayan ama ani olarak fazla güç çekmek zorunda olan sistemlerdir. O yüzden baş pervane için akü seçerken derin çevrim akü alınması ve CCA’sı düşük bir akü alınması işe yaramayacaktır. Aküler randımanlı çalışamazlar.

AGM ve JEL Akü Farkı

Hem AGM hem JEL akülerin starter, derin çevrim ve yüksek CCA’lı tipleri mevcuttur. Dediğimiz gibi sadece iç yapıları farklıdır. AGM akülerin içlerinde özel cam kullanılır ve elektrotların araları daha yakındır. Uzun ömüre sahiptirler ve akma gibi bir sorun çıkarmazlar. Fakat aşırı şarjda, bozulduklarında gaz açığa çıkması ve kaynama gibi sorunlar yaratabilirler. Üzerlerinde bir valf bulunur. Kendi kapasitelerinin %50’si kadar kullanılabilirler. Bu seviyeden sonra kesinlikle şarj edilmelidirler.

JEL tipi aküler ise, elektrotlarının arasında jelimsi sıvı olduğu için uç koşullar için çok sağlıklı sonuç verirler. 1970 yıllarında denenmeye başlanmış özel akülerdir. Aşırı soğuk ve sıcak koşullara daha dayanıklıdırlar. Gaz çıkarma, akma durumları kesinlikle olmaz. Çok uzun ömürlüdürler, yeniden şarj değerleri AGM’den daha fazladır. Tüm bunların yanı sıra kendi kapasitelerinin %80’ine kadar kullanmanıza olanak tanırlar. O yüzden bir teknenin servis aküsünde kullanılmaları doğru tercih olacaktır. Tek olumsuz yanları AGM akülere oranla fiyatlarının daha yüksek olmalarıdır. Fakat doğru kullanım ile ömürlerinin daha uzun olduğu düşünülürse tercih edilebilirler.

AKÜ Gerilimleri

Teknelerde akülerimizi kullanırken daima kullanım sırasında akülerin gerilim değerlerini gözlemlememiz gerekir. Aşırı deşarj bir aküde kalıcı hasarlar oluşabilir. Hatta tamamen boşalmış bir aküyü, teknemizdeki redresörler ile doldrumamız yeterli olmayacaktır. Bu tür durumlarda ya redresörümüz hasar görecek ya da akü tam randrımanlı şarj olamayacaktır. Daima tam boşalmış aküler için servis desteği alınmalıdır. Tam boşlamış bir akü, kullanım ömrünün yarısını yitirir. Bilinenin aksine 12 V gerilim akülerin dolu olduğunu göstermez. 12 Volt olan bir akü kapasitesinin yarısını yitirmiştir. Örenğin 100 A olan bir akü, 12 V değerini gösteriyorsa 50 A kapasitesi kalmış demektir. Bu da AGM tipi aküler için şarj edilmesi zorunlu olan sınırdır. 12.7 Volt değeri tam dolu aküyü temsil edecektir.

Teknemde Ne Tip Akü Kullanmalıyım ?

Yukarıdaki bilgiler doğrultusunda, bakıldığında bir teknedeki tüm akülerin JEL kullanılması en doğru çözümdür ama pahalı olacaktır. Bu yüzden en ekonomik şekilde akü seçmek gerekirse, servis akülerini JEL, motor ve baş pervane akülerini AGM seçebiliriz.

40 feet bir yelkenli teknede; 200 A , JEL servis aküsü seçelim. Jel tipi olduğu için akü kapasitesinin %80’ini kullanabiliyoruz. Dolayısıyla hiç şarj etmeden 160 A’lik bir kapaiteye sahip sayılırız. Teknenizde buzdolabının saatte 4A, ışıkların, demir fenerinin, bazı elektroniklerinde saatte 3A çektiği varsayalım. Saatte 7A’lik bir çekimle sizin JEL aküleriniz sarj gereksinimi olmadan yaklaşık 22 saat, aynı kapasiteye sahip AGM olsalardı 14 saat dayanacaklardı. Fakat tabiki akülerin bu belirttiğimiz sınır değerlere kadar deşarj edilmesi uygun değildir. Deşarj oldukça şarj edilebilmeleri eğer mümkünse en sağlıklı yöntemdir.