Havanın içerisinde taşıdığı su buharına nem denir. Havanın taşıyabileceği nem yani su buharı miktarı, sıcaklık ve basınç ile değişir. Sıcaklığın artması, taşınabilecek nem miktarını arttırır. Havadaki nem ölçümünde, 1 m3 hava hacminin içinde kaç gram nem olduğuna bakılır. Yani ölçü birimi gr/m3’dür.
Bağıl, mutlak ve spesifik nem miktarları vardır.
Mutak nem, havanın içinde birim hacimdeki nem miktarıdır. Daha açık anlatmak gerekirse, birim hava içerisindeki su buharının, gram cinsinden değerine denir. Mutlak nem sıcaklık ile doğru orantılıdır. Sıcaklık arttığında, birim hacime daha fazla hava gireceği için, nem taşıma kapasitesi yani mutlak nem artacaktır. 1 m3 havanın belli bir sıcaklık tutabileceği maximum nem miktarına doygunluk nemi de denir.
Bağıl nem, havanın belli bir sıcaklıkta taşıyabileceği nem miktarının yüzde olarak ne kadarını taşıdığını belirtir. Örneğin 10 derece sıcaklıkta hava, 1 m3 hacimde 9.40 gr nem taşıyabilmektedir. Eğer bu değerden daha az taşıyabiliyorsa, bağıl nem yüzdesi düşük olacaktır.
Bağıl nem %100 değerine ulaştığında hava taşıyabileceği en fazla nem miktarına ulaşmış yani doymuş demektir. Daha fazla içine su alma şansı yoktur. Eğer ortamda, halen havaya katılmaya çalışan su buharı olduğunda, buhar yoğuşarak sıvı hale geçecektir. Yağmur oluşumu bu şekilde olur.
Bağıl nem, ne kadar yüksek olursa yağmur yağma olasılığı artacaktır. Örneğin %90 bağıl neme sahip bir havada yağmur yağma olasılığı çok yüksektir. Çiy noktasında bağıl nemin değeri %100’dür.
Buharlaşma olması için bağıl nemin %100’den küçük olması gerekir.
Bağıl nem, çöl gibi kuru havanın hakim olduğu bölgelerde düşüktür. Zaten bildiğimiz gibi çölde yağmur yağma olasılığı da çok düşüktür. Fakat deniz kıyısı ve sıcak yerlerde, buharlaşma fazla olduğu için bağıl nem yüksek olmaktadır. Sıcaklık, havanın nem tutma kapasitesini arttırdığı için nemli hava oluşmasında etkilidir.
Havadaki nem yaşamın kaynağı olan su döngüsünün temel sebebidir. Nem olmasaydı, yaşamın olması pek mümkün olamazdı. Fakat aşırı nemli ortamlar veya nem bakımından fakir ortamlar uygun değildir. İdeal nem koşullarının sağlanması en sağlıklı olanıdır.
Dış koşullarda ideal nemin sağlanması mümkün değildir. Sıcaklığa ve coğrafi koşullara bağlı olarak nem miktarı değişir. Örneğin yaz aylarında, deniz kıyısı bölgelerde hava sıcaklığı 28 derecelere yaklaştığında ve yüksek nem olduğunda, olması gerekenden çok daha sıcak hissedilir. Daha fazla terlenir ve hava bunaltıcı olur. Özellikle yazın rüzgar esmeyen ve çok sıcak günlerde, nemim bunaltıcı etkisini yaşarız.
Kış aylarında, havanın taşıdığı bağıl nem miktarının artması yani havanın doygunluğa ulaşması, yağış olasılığını arttıracağı için yağmur görülebilir.
Ev, tekne, depo ve iş yeri gibi yerlerde nemin fazla olması, bulunan bazı eşyalar ve insan sağlığı açısından zararlıdır. Havadaki nem miktarı arttığında, kapalı ortamlarda, yosun, küf ve zararlı akarların üremesi hızlanır, kolaylaşır. Bu istenmeyen canlıların, yaşam alanlarımıza girmesi sonucu koku ve sağlıksız ortam oluşur. O yüzden ortalamaların havalandırılması ve nem oluşumuna izin verecek koşullarının kaldırılması gerekir. Örneğin akvaryum, süs havuzu, içi dolu küvet gibi, buharlaşmayı kolaylaştıracak yerlerin kapalı tutulması gerekmektedir. Aksi halde, sıcaklıkla beraber buharlaşma artacak, havanın bağıl nem oranı %100’e ulaştığında ise yoğuşma yani sıvı damlacıkların oluşması mümkün olacaktır.
O yüzden kapalı ortamlarda çok dikkat edilmelidir. Aynı zamanda yüksek bağıl nem oranı, elektronik aletlerin devrelerine zarar verir, mobilyaları kabartır, duvar kağıtlarını kaldırır vs. gibi bir çok konuda yaşam alanlarımıza zarar verir.
Evlerde nemi azaltmak Evlerde, nemi azaltmak, arttırmaktan daha zordur. Örneğin kaynayan bir çay suyu bile evdeki nemi arttırıcı etki yapacaktır. Bağıl nem yüzdesini azaltmak için klima cihazları etkili olur. Klimaların dışarıya su vermesi, içerideki nemi dışarı attığı ve ortamdaki havayı kuruttuğu içindir. Havanın fazla kuruması da uygun değildir. Evin nem yüzdesi yaklaşık %30 ile %60 arasında olması uygun olacaktır. Evinizde nem ölçer cihazlar kullanarak, nem seviyesi hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.
Teknelerde nem, en önemli sorunların başında gelir. Özellikle sintinede, su olmamasına kesinlikle özen gösterilmelidir. Her iki haftada bir farş tahtalarının altında su olup, olmadığı kontrol edilmelidir. Nemi azaltmak için varsa klimalar çalıştırılmalı ve ortam havalandırılmalıdır.