Demirleme

Bağlı olduğunuz limandan uzak bir seyirdesiniz ve tonoz sistemi bulunmayan bir liman veya koya demirleyeceksiniz. Güvenle geceyi geçirmek ve rahat bir uyku çekmek için doğru demirleme yapmalı, koşullar uygunsa kıçtan çıma alınması şarttır. Güvenli demirleme yapabilmek için birçok koşul göz önünde bulundurulmalıdır. Bu koşulları ana başlıklar altında inceleyelim.

Öncelikle, mümkünse dalgalara ve rüzgara kapalı bir bölgede demirleme yapılmalıdır.

Demirlemek için güvenli derinlik bulunmalıdır.

Denizin dibinin durumu (taşlık, kumluk, erişte vs.) ve çıpanın tipi hakkında bilgi sahibi olunmalıdır.

Alarga durulacaksa, yatın salınım çapı dikkate alınmalıdır.

Çıpa attığınızda çapanın dibe tutunmasını sağlamalı ve uygun kaloma ile ( attığınız zincir veya halatın uzunluğu) sabitlenmelidir.

Güvenli bölge

Daha önce bulunmadığınız bir bölgedesiniz ve demirlemek için uygun yer arıyorsunuz. Rüzgar esmiyorsa sizi sürükleyecek bir kuvvet olmayacağı için uygun yer bulmanız oldukça kolay olacaktır. Ama rüzgarlı havalarda en azından rüzgarın ürettiği dalgayı kesen bir yer şeklinin rüzgar altına demirleme yapmalıdır. Dalgalı bir yerde demirlemek hem sizi rahatsız edecek hem de uygun kaloma bırakılmaması durumunda çapa tarama yapacaktır.

Derinlik

Bildiğimiz gibi yelkenli yatlarımızın altında salma bulunmaktadır. Eğer salma hareketli değil ve yatın içine doğru kapatılamıyorsa, salma uzunluğunu ve yatın su çekimini dikkate alarak demirleme yeri seçmelidir. Örneğin yatın su çekimi ortalama 2 metreyse, en az 3 metre derinlikte bir yere demir atılmalıdır. Yaklaşık 10 metre boyunda yelkenli yatlarda ortalama 60 metre zincir bulunmaktadır. Güvenli demirlemek için derinliğin en az dört katı kadar kaloma bırakılmalıdır. Unutulmaması gereken teknemizi çapa değil, bıraktığımız zincir tutmaktadır. Bıraktığımız zincir denizin dibine uzanarak, rüzgar bastığında kalkar ve bir yay gibi etki yaparak çapaya esas kuvvetin gitmesini engeller. O yüzden derinliğin 5-6 veya daha fazla katı kadar zincir bırakmak yanlış değil aksine oldukça güvenlidir. Bazı koylar dışarıdan bakıldığında demirlemek için çok uygun görünse de pek uygun olmayabilir. Derinliği yaklaşık 30 metre olan ve kıyıya çok yakın yerlerde sığ olan koylarda çapayı o derinliğe atmak işe yaramayacaktır. Ortalama 60 metre zinciri olan bir yelkenli yat, teorik olarak derinliğin 4 katı kadar kaloma bırakacağı varsayılırsa en fazla 15 metreye derinlikte güvenli demir atabilir. Çapanın dibe iyi gömülmesi, rüzgar etkisi gibi şartlar etki ettiği için teorik kelimesini vurguluyorum.

Dip yapısı ve çıpa seçimi

Demirleyeceğimiz bölgeyi tanımıyorsak denizin dip yapısını da bilemeyiz. Dibin kum, çakıl, mermer, erişte vs. olması durumlarına göre uygun çıpa kullanılmalıdır. Seyir bölgeleri az çok belli olan yatlar o bölgedeki zemin yapısına göre çapa seçimi yaparlar. Admiraltı tipi çıpa tırnakları sayesinde dipteki yosunlara iyi tutunur veya kaya aralarına girerek iyi tutunma sağlar ama büyük olması ve taşınma zorluğu olduğu için kullanımı zordur. Danforth tipi çıpa kum ve çıpada hareketli tırnakları ve geniş yüzeyi sayesinde çok iyi bir tutunma sağlar. Pulluk demiri yosunda çok iyi tutunma sağlar, kum ve balçık zeminde ise oldukça kullanışlı olmasına rağmen danforth kadar iyi tutunma sağlayamaz.

Salınım çapı

Çıpa atıldığında ve alarga durumda kalındığında yatımız rüzgar değişimlerinden etkilenir. Yat durumunu daima rüzgarı karşıdan alınacak pozisyona getirir. Dolayısıyla küçük rüzgar değişimlerinde yat, sancağa veya iskele doğru bir dairesel hareketle kaymalar yapacaktır. Buna salınım çapı denmektedir. Demirlediğimiz yerde yakınımızda başka teknelerin olması durumu dikkate alındığında salınım çapı doğru hesaplanmalı ve ona göre uygun yer bulunmalıdır. Örneğin derinliğin ve bırakılan kalomanın bilinmesi durumunda, yatın en fazla salınım çapı dik üçgen bağlantısından bulanabilir. Örneğin derinlik 6 metre, kaloma 24 metre ise teknenin sancağa doğru 23 metre, iskeleye doğru gene 23 metre kayacağı teorik olarak hesaplanır. Fakat bu durum en fazla salınım durumu yani zeminde zincirin hiç yatmaması ve çapanın üzerinde aşırı yük binmesi durumudur. Genelde böyle olmayacağı için ve en az 15 metrenin zeminde yattığı düşünülürse ortalama salınım çapı 13 metre olacaktır.

Çıpayı tutturmak

Demirlemede en önemli durumlardan biri atılan çapanın dipteki zemine saplanması durumdur. Eğer çıpa zemine saplanamazsa, zemin üzerinde emanet duracak ve en ufak bir yük gelmesi durumunda çapa taramaya başlayacaktır. O yüzden zemine uygun çıpa seçimi ve yeterli kaloma bırakılması dışında zemine çıpayı saplayabilmek için doğru demirleme gereklidir. Çıpa atılırken şu koşullara dikkat edilmelidir.

_ Öncelikle rüzgara karşı demir atılmalıdır. Rüzgara karşı pozisyon alındıktan sonra yatın üzerindeki ileri yol sıfırlanmalı, yat durdurulmalı ve hafif tornistan ile yol almalıdır. Durgun haldeki bir yattan bırakılan zincir zeminde birikerek sağlıklı sonuç vermeyecektir.

_ Çıpa, suya ırgat koluyla yavaşça değil, hızlı bir şekilde elle bırakılmalıdır. Yavaş bırakılan çapa zeminde hem canlı hayatına oldukça fazla zarar verir hem de çapanın zeminde tutunması çok geç olacağı için yat olağandan fazla sürüklenmek zorunda kalır.

_ Çıpa sadece zincir ile bağlıysa derinliğin en az dört katı kadar zincir bırakılmalıdır ve yat tornistan yol verilerek çapanın dibe oturtulması sağlanmalıdır. Öncelikle ağır yol, zincir gerilmeye başladığında 2000, 2500, rüzgarlı havalarda 3000 devir tornistan yol verilmelidir. Çıpanın dibe oturduğunu sancak ve iskeleden kerteriz alarak anlayabiliriz. Ayrıca tarama durumunu zincire bakarak da rahatça anlayabiliriz. Eğer zincir gergin duramıyor ve zıplamalar yaparak sallanıyorsa, çapa zeminde tarıyor demektir. Bu durumda daha fazla kaloma verilmesi halinde çapa zemine tutunacaktır.